Zabawki nieodłącznie kojarzą się z dzieciństwem. Nawet w miejscach, gdzie nie docierają sklepy wypełnione kolorowymi akcesoriami, a ciepły posiłek jawi się jako luksus, rodzice własnoręcznie, z tego, co jest dostępne, wykonują dla swoich pociech proste zabawki. A maluchy korzystają z nich z entuzjazmem.

Dlaczego zabawki są w życiu dziecka tak ważne? Choć z naszej, dorosłej perspektywy może się wydawać, że zabawa jest dla dzieci czystą rozrywką i przyjemnością, w rzeczywistości to najważniejsza aktywność, która ma ogromny wpływ na ich rozwój. To w zabawie dzieci zdobywają wiedzę o otaczającym świecie, opanowują nowe umiejętności, rozwijają swoją emocjonalność, a nawet przepracowują trudne tematy. Nic więc dziwnego, że rodzice zastanawiają się, jakie zabawki podsunąć maluchom, by jak najlepiej wpłynąć na ich rozwój. A hasło „zabawki edukacyjne” robi prawdziwą furorę.

Kiedy zabawki stymulują rozwój?

Nie każda zabawka wręczona dziecku będzie miała pozytywny wpływ na jego rozwój. Nawet, jeśli kosztowała dużo, a producent nazwał ją zabawką edukacyjną. Jak zatem odnaleźć się w gąszczu ofert i wybrać to, co rzeczywiście wesprze rozwój naszego dziecka? Dobrze dobrana zabawka musi spełniać kilka kryteriów.

1. Dopasowanie do etapu rozwoju dziecka. Psychologowie coraz częściej podkreślają, że rozwój dziecka składa się z następujących po sobie tzw. faz sensytywnych nazywanych też fazami wrażliwymi. Pojęcie to jako pierwsza wprowadziła Maria Montessori, włoska lekarka i pedagog, której myśl od ponad stu lat inspiruje nauczycieli i rodziców. Montessori zauważyła, że w pewnych okresach dzieci są naturalnie skłonne do rozwoju pewnych umiejętności i przychodzi im to z łatwością. Na przykład faza wrażliwa na naukę mowy trwa od urodzenia do około trzeciego roku życia. Jeśli w tym wieku dziecko będzie odizolowane od ludzi i nie nauczy się posługiwać mową, bardzo trudno będzie mu to później nadrobić. Poza kierowaniem się opisem faz wrażliwych w rozwoju dziecka i ich przybliżonego czasu występowania, warto przyglądać się swojemu dziecku. Czy jest czymś szczególnie zainteresowane? Czy jakaś czynność pochłania je w pełni? Czy wciąż powtarza określoną aktywność? Wybierzmy zabawki edukacyjne, które wesprą daną fazę sensytywną. Jeśli dziecko z zapałem przekłada przedmioty, dobrym pomysłem może być na przykład zestaw do sortowania drobnych przedmiotów. Jeśli dziecko fascynuje się właśnie czynnościami życia codziennego, wybierzmy zabawkę, która pomoże mu w naśladowaniu dorosłych – na przykład zestaw do sprzątania czy kuchnię z zestawem naczyń.
2. Dopasowanie do dziecka. Wiąże się to nieco z punktem powyżej. Kluczowa jest obserwacja malucha. Z tego względu nie ma sensu szukanie zabawki np. „dla dwuletniego chłopca”, bo otrzymamy wówczas coś stereotypowo przypisanego do płci i wieku, podczas gdy dane dziecko może zupełnie nie pasować do tego wzorca. Dlatego chcą znaleźć naprawdę inspirujące i wartościowe zabawki, kierujmy się wyłącznie potrzebami i zainteresowaniami dziecka, a nie stereotypami.
3. Wielofunkcyjność. Najbardziej wartościowe są zabawki, które umożliwiają korzystanie z nich w różny sposób. Idealnym przykładem są tu drewniane klocki – można z nich zbudować wszystko, co tylko podpowie nam wyobraźnia. Klocki mogą też stać się elementami posiłku dla lalek, posłużyć do ułożenia kolorowej mozaiki, a przyłożone do ucha znakomicie sprawdzą się jako telefon. Na drugim biegunie znajdują się zabawki o jednej, konkretnej funkcji – na przykład zestaw klocków służących do tego, by odtworzyć z nich budowlę umieszczoną na opakowaniu czy plastikowy stolik, który świeci i gra, gdy dziecko naciska przyciski. Choć często to właśnie tego typu przedmioty nazywane są zabawkami edukacyjnymi (bo np. zawierają nagranie nazw kolorów w trzech językach), w rzeczywistości w niewielkim stopniu wspierają one rozwój dziecka i nie pozwalają mu na uwolnienie wewnętrznej kreatywności.

Zabawki edukacyjne – przegląd pomysłów

Szukasz zabawki edukacyjnej dla swojego dziecka? Oto krótki przegląd pomysłów na mądre i rozwijające zabawki. Podzieliliśmy je na kilka kategorii, w zależności od tego, jakie umiejętności pomagają rozwijać.

Zabawki edukacyjne do nauki czytania

Tradycyjnie dzieci uczyły się czytać w pierwszej klasie szkoły podstawowej, a więc w wieku siedmiu lat – niektóre oczywiście już znały litery, ale o czytających pięciolatkach mówiło się, że rozwijają się nadzwyczaj szybko. Dziś wiemy, że dzieci mogą opanować sztukę czytania dużo wcześniej. Uwaga: absolutnie nie oznacza to, że trzeba jak najszybciej wdrożyć czytelniczy trening dla malucha. Natomiast można już malutkie dzieci oswajać z literami, gdy wykazują zainteresowanie.

Co nam w tym pomoże?

Karty do nauki metodą Glenna Domana. Jest to metoda czytania tzw. globalnego. W założeniu ma ona naśladować przyswajanie mowy. Istotnie, rozumienie mowy i czytanie opierają się na podobnej umiejętności – dziecko musi przypisać dany zestaw dźwięków/obraz do konkretnego znaczenia. Nie musimy w tym celu uczyć go, jakie głoski tworzą słowo „mama”, oni istnieje dla dziecka jako całość. Karty do nauki czytania globalnego to pomoc przeznaczona dla dzieci już od trzeciego miesiąca życia! Za górną granicę ich przydatności uważa się wiek sześciu lat. Zestaw składa się z plansz/kart z wyrazami dotyczącymi codziennego otoczenia dziecka zapisanymi dużą czcionką – kształt i wielkość liter są efektem wieloletnich badań. Do zestawu dołączona jest też instrukcja podpowiadająca, jak organizować „sesje” dla dziecka.

Szorstkie litery to pomoc do nauki czytania w metodzie Montessori. Szorstki alfabet sprawia, że dziecko poznaje litery wielozmysłowo – nie tylko wzrokowo, jak w klasycznej metodzie, ale też dotykiem i ruchem, gdy wodzi po nich palcami. Dzięki temu obraz każdej litery, jaki utrwala się w mózgu dziecka jest pełniejszy i bardziej wielowymiarowy.

Klocki z alfabetem to znakomita zabawka edukacyjna dla dzieci w bardzo różnym wieku. Możemy układać różne sekwencje, „pisząc” w ten sposób słowa, które dziecko ma odczytać.

Tablica kredowa/suchościeralna to idealna zabawka edukacyjna, która posłuży nam nie tylko do nauki czytania, ale w tej roli sprawdzi się też znakomicie. Wystarczy w codzienne zabawy wpleść pisanie dziecku na tablicy prostych wyrazów, zaczynając od jego imienia czy imion członków rodziny, a szybko zauważymy, że zaczyna je rozpoznawać.

Na koniec – to co najważniejsze. Książki! Choć trudno uznać je za typowe zabawki edukacyjne, to właśnie one najlepiej zachęcą dziecko do nauki czytania i wesprą w tym procesie. Szczególnie, że satysfakcja z samodzielnego przeczytania nawet niewielkiej książeczki jest dla malucha ogromna.

Zabawki edukacyjne do nauki angielskiego

Dzieci mają niezwykłą umiejętność opanowywania języków obcych. Oczywiście pod warunkiem, że mają do czynienia z częstą ekspozycją. Kiedy zacząć naukę angielskiego? Nic nie stoi na przeszkodzie, by robić to… od urodzenia malucha. Część rodziców świadomie decyduje się na wprowadzenie domowej dwujęzyczności, nawet jeśli oboje rodzice są Polakami i rodzina mieszka w Polsce. Nawet jeśli nie chcemy działać aż tak intensywnie, warto w naszą codzienność wplatać język obcy, a na pewno ułatwi to dziecku opanowanie go. Jakie zabawki edukacyjne nas w tym wesprą?

Płyty z piosenkami dla dzieci po angielsku są znakomitą metodą wprowadzania języka obcego, szczególnie gdy są połączone z tańcem, ruchem, gestami, bo dzieci najlepiej uczą się, gdy wykorzystują różne zmysły.

Różnego typu interaktywne zabawki z językiem angielskim są ciekawe, ale należy pamiętać, że – jak wspomnieliśmy wyżej – rzecz o jednym możliwym zastosowaniu trudno nazwać prawdziwą zabawką edukacyjną. Choć oczywiście nic się nie stanie, jeśli maluch będzie miał na przykład książeczkę edukacyjną, gdzie po naciśnięciu odpowiedniego koloru będzie można usłyszeć jego angielską nazwę.

Zestawy multimedialne przeznaczone są dla nieco starszych dzieci. Zawierają one elektroniczne piórko, którego użycie pozwala dziecku na przetłumaczenie wybranych fragmentów czy uzyskanie dodatkowych informacji w języku angielskim.

W sklepach znajdziemy też gry planszowe o różnym stopniu zaawansowania, które ułatwiają przyswajanie angielskiego słownictwa i zachęcają do wypowiadania się w tym języku, na przykład anglojęzyczne kalambury. Tego typu zabawki edukacyjne mają jeszcze jedną zaletę – włączają do zabawy cała rodzinę, więc działają integrująco.

Zabawki edukacyjne z drewna

Drewniane zabawki to klasyka, która się nie starzeje. Dlaczego warto wybierać drewno? Przede wszystkim naturalny materiał w przeciwieństwie do plastiku ma swoją fakturę i ciężar, więc wspiera rozwój sensoryczny dziecka. Drewniane zabawki są też bardzo trwałe – mogą posłużyć kilku pokoleniom dzieci. Bez trudu znajdziemy wśród nich bardzo estetyczne, bez krzykliwych kolorów i wzorów, a otaczanie malucha pięknymi przedmiotami to niezwykle ważna edukacja estetyczna.

Drewniane zabawki można wprowadzać już niemowlętom – na przykład gryzak z kolorowych, drewnianych kulek znakomicie usprawnia motorykę, wspiera różnego typu chwyt, jest też dla dziecka doznanie sensoryczne. Ogromną popularnością cieszą się gryzaki firmy Grimm’s – to niemiecka firma produkująca drewniane zabawki, atestowane, nasączane farbą, a nie malowane, dzięki czemu zachowują swoją fakturę i widać strukturę drewna. Poza perełkami – gryzakiem dla najmłodszych wśród drewnianych zabawek edukacyjnych Grimm’s na szczególną uwagę zasługuje tęcza. Są to łuki z barwionego drewna, które przylegają do siebie, tworząc tęczę – po rozłożeniu stają się klockami, z których można układać wzory i budować. Drewniane zabawki Grimm’s są kompatybilne – można je łączyć, na przykład do tęczy dodać przekładki i inne klocki, dołączyć kolorowe ludziki w miseczkach. Są one piękne i wspaniale działają na wyobraźnię, rozwijają kreatywność drzemiącą w każdym dziecku. Dzięki temu, że można się nimi bawić na różne sposoby, mogą służyć dziecku przez lata – zmienia się tylko sposób ich wykorzystania.

Sorter kolorów – to świetna drewniana zabawka edukacyjna dla dzieci od około roku do trzech lat. Może mieć bardzo różną postać – na przykład kolorowych pojemników z drewna i zestawu kulek, które trzeba dopasować kolorystycznie. Mogą to być też drewniane jajka i podstawki do nich. Co ważne, drewniany sorter kolorów to zabawka edukacyjna, którą stosunkowo niewielkim kosztem możemy wykonać samodzielnie, malując poszczególne elementy.

Drewniane puzzle to znakomita alternatywa dla kartonowych. Szczególnie dla młodszych dzieci puzzle tzw. wtykanki, czyli podstawki z elementami w różnych kształtach, które trzeba dopasować do wycięcia to świetna zabawka edukacyjna, która wspiera rozwój motoryki małej i uczy uważności oraz cierpliwości, działa na dziecko wyciszająco. Ważne, by drewniane puzzle miały ładną grafikę – piękne układanki z realistycznymi obrazkami znajdziemy w serwisie Amazon.com – są to puzzle marki Doron Layeled. Poza rozwojem motoryki małej puzzle ze zwierzętami czy przedmiotami codziennego użytku pomagają też dziecku w rozwoju słownictwa.

Drewniane klocki to coś, co powinno mieć każde dziecko! Rozwijają wyobraźnię, poprawiają motorykę małą i można je wykorzystać na naprawdę wiele sposób. Poza klasycznymi klockami świetną zabawką edukacyjną są drewniane klocki sensoryczne z okienkami – w każdym znajduje się przezroczyste okienko, a w środku przesypujące się koraliki, płyn z brokatem i inne elementy. Klocki sensoryczne znajdziemy na przykład na Allegro lub w serwisie amazon.com, znakomitej jakości są te marki TickIt. Można z nich te tylko budować, ale też używać ich jako grzechotek (idealne dla maluchów), czy podświetlać latarką lub używać z blatem LED.

Drewno jest też materiałem, z którego tworzone są gry typu memory dźwiękowe – w drewnianych pudełeczkach zamknięte są różnego typu drobne elementy – przy potrząśnięciu, w zależności od zawartości, jest inny dźwięk. Zadaniem dziecka jest znalezienie pudełek o identycznej zawartości. To zabawka edukacyjna, która uczy uważności i wspiera rozwój umiejętności poznawczych.

Zabawki edukacyjne z filcu

Filc to kolejny po drewnie naturalny materiał rewelacyjnie sprawdzający się jako tworzywo do wykonania zabawek edukacyjnych. Najczęściej z filcu przygotowuje się różnego rodzaju zestawy kreatywne. Wystarczą filcowe kształty z dziurkami, by powstała przewlekanka, która wspiera rozwój motoryki małej u maluchów. Z filcu możemy też wykonać zabawkę edukacyjną typu memory – dziecko może rozpoznawać obrazki zarówno wzrokiem, jak i dotykiem, co sprzyja rozwojowi sensorycznemu.

Do czego jeszcze można wykorzystać filc? Jest fantastycznym materiałem do wycinania różnego rodzaju kształtów i akcesoriów do zabawy. Na zabawkowej kuchence można na przykład smażyć filcowe jajka sadzone, czy gotować warzywa z filcu. Możliwości jest naprawdę dużo.

Dla starszych dzieci filc jest materiałem, z którego mogą wycinać, kleić i szyć – tego rodzaju zestawy pobudzają wyobraźnię, a przy okazji wyrabiają sprawność manualną, tak ważną choćby przy nauce pisania.